Boxing Day – brytyjska tradycja świąteczna z bogatą historią

Boxing Day to ważne święto obchodzone w Wielkiej Brytanii i wielu krajach Wspólnoty Narodów (Commonwealth) w dniu 26 grudnia, bezpośrednio po Bożym Narodzeniu. Ta wyjątkowa tradycja, nieznana w wielu innych krajach, łączy w sobie elementy dobroczynności, rozrywki i wypoczynku, stanowiąc integralną część brytyjskiego okresu świątecznego. Niniejszy artykuł przybliża historię, zwyczaje oraz współczesne obchody Boxing Day, wyjaśniając jego znaczenie kulturowe i społeczne. Zrozumienie tej tradycji pozwala lepiej poznać brytyjską kulturę i dostrzec, jak historyczne zwyczaje ewoluują we współczesnym świecie, zachowując przy tym swój unikalny charakter.

Pochodzenie nazwy i historyczne korzenie Boxing Day

Nazwa „Boxing Day” ma kilka możliwych źródeł, choć historycy nie są zgodni co do jednej, definitywnej etymologii. Najbardziej rozpowszechniona teoria wywodzi nazwę tego święta od zwyczaju obdarowywania służby „bożonarodzeniowymi pudełkami” (Christmas boxes) w dzień po Bożym Narodzeniu. W czasach wiktoriańskich zamożne rodziny przygotowywały pudełka z prezentami, żywnością, drobnymi sumami pieniędzy lub innymi upominkami dla swoich służących i pracowników, którzy musieli pracować w Boże Narodzenie, obsługując świąteczne uroczystości swoich pracodawców.

Inna teoria wiąże nazwę z praktyką Kościoła rzymskokatolickiego, który w dniu św. Szczepana (26 grudnia) otwierał skarbony kościelne (charity boxes) i rozdawał zebrane datki najbardziej potrzebującym członkom parafii. Stąd nazwa „Boxing Day” mogła odnosić się do tych „pudeł” lub skarbon pełnych datków.

Historycznie, Boxing Day miał silny związek z dobroczynnością i pomocą ubogim – był to dzień, w którym bogatsi członkowie społeczeństwa dzielili się swoim dostatkiem z mniej uprzywilejowanymi. W XVIII i XIX wieku zwyczaj ten nabrał bardziej formalnego charakteru, stając się istotnym elementem brytyjskiego kalendarza świątecznego.

Warto zauważyć, że tradycja Boxing Day została sformalizowana jako święto prawne (bank holiday) w Wielkiej Brytanii w 1871 roku, wraz z kilkoma innymi dniami świątecznymi, co dodatkowo podkreśliło jego znaczenie w brytyjskiej kulturze.

Współczesne obchody Boxing Day w Wielkiej Brytanii

Współcześnie Boxing Day uległ znaczącej transformacji, zachowując jednak swoje miejsce jako ważny element brytyjskiego okresu świątecznego. Obecnie jest to dzień kojarzy się głównie z odpoczynkiem rodzinnym, sportem, zakupami oraz jedzeniem pozostałości świątecznego obiadu.

Dla wielu brytyjskich rodzin, Boxing Day to okazja do przedłużenia świątecznej atmosfery. Tradycyjnie spędza się go w gronie rodzinnym, często odwiedzając tych krewnych, z którymi nie spędziło się Bożego Narodzenia. Popularne jest organizowanie nieformalnych spotkań, podczas których serwuje się ,,cold plates” – wybór zimnych mięs (zwłaszcza pozostałości z świątecznego indyka), sałatek, pikli i serów. Jest to sposób na kreatywne wykorzystanie pozostałości z bożonarodzeniowego obiadu.

Sport odgrywa znaczącą rolę w obchodach Boxing Day. Tradycyjnie, tego dnia odbywają się pełne programy meczów piłki nożnej, rugby i wyścigów konnych. Szczególnie popularny jest ,,Boxing Day football” – seria meczów piłkarskich rozgrywanych 26 grudnia, które przyciągają tłumy kibiców i są transmitowane w telewizji. Premier League (najwyższa liga angielskiej piłki nożnej) słynie z organizacji emocjonujących spotkań derbowych w Boxing Day, co stało się ważną tradycją dla fanów piłki nożnej.

Innym popularnym zwyczajem jest polowanie na lisy (choć po wprowadzeniu zakazu polowań z psami w 2004 roku, obecnie organizuje się głównie symboliczne polowania jak ,,trail hunting” albo ,,drag hunting”). Tradycja ta sięga czasów, gdy 26 grudnia był dniem wolnym dla służby domowej, która mogła wtedy uczestniczyć w polowaniach organizowanych przez swoich pracodawców.

Boxing Day jako fenomen zakupowy – wyprzedaże i konsumpcjonizm

W ostatnich dekadach Boxing Day stał się również symbolem wyprzedaży i masowych zakupów, porównywalnym do amerykańskiego ,,Black Friday”. Sklepy w całej Wielkiej Brytanii oferują znaczące obniżki cen, przyciągając tłumy klientów poszukujących okazji. Dla wielu właścicieli sklepów jest to jeden z najbardziej dochodowych dni w roku.

Wyprzedaże w Boxing Day tradycyjnie rozpoczynały się rano 26 grudnia, z kolejkami klientów formującymi się przed sklepami jeszcze przed ich otwarciem. W ostatnich latach jednak, wraz z rozwojem handlu internetowego, wiele sklepów rozpoczyna swoje wyprzedaże online już w Boże Narodzenie lub nawet wcześniej, a niektóre centra handlowe otwierają się w Boxing Day o bardzo wczesnych godzinach, aby zaspokoić popyt.

Ten aspekt Boxing Day budzi mieszane uczucia wśród Brytyjczyków. Z jednej strony, wyprzedaże stanowią okazję do zakupu towarów po obniżonych cenach, z drugiej jednak – dla wielu osób symbolizują one nadmierny konsumpcjonizm i komercjalizację okresu świątecznego. Pojawiają się głosy krytyczne, wzywające do powrotu do bardziej tradycyjnych wartości świątecznych i zapewnienia pracownikom handlu dnia wolnego po intensywnym okresie przedświątecznym.

W niektórych częściach Wielkiej Brytanii, szczególnie w Szkocji, Boxing Day zawsze miał mniejsze znaczenie komercyjne, ustępując miejsca obchodom Hogmanay (szkockiego Nowego Roku), które tradycyjnie są tam ważniejsze niż w Anglii.

Boxing Day w krajach Wspólnoty Narodów i na świecie

Z powodu brytyjskiej ekspansji kolonialnej, tradycja Boxing Day rozprzestrzeniła się na wiele krajów Wspólnoty Narodów (Commonwealth) i jest oficjalnym świętem państwowym w takich krajach jak Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Republika Południowej Afryki, a także w niektórych częściach Karaibów.

W każdym z tych regionów Boxing Day przybrał nieco inny charakter, dostosowując się do lokalnych kultur i warunków. Na przykład, w Australii i Nowej Zelandii, gdzie święta przypadają w środku lata, Boxing Day kojarzy się z plażowaniem, grillowaniem na świeżym powietrzu i początkiem słynnego krykietowego meczu Boxing Day Test Match w Melbourne.

W Kanadzie, podobnie jak w Wielkiej Brytanii, Boxing Day stał się dniem wielkich wyprzedaży, porównywalnym do amerykańskiego Black Friday. Kanadyjczycy często ustawiają się w długich kolejkach przed sklepami, aby skorzystać z promocji, szczególnie na elektronikę i sprzęt AGD.

Na Bahamach i w innych krajach karaibskich, Boxing Day jest okazją do organizacji kolorowych parad i festiwali, takich jak Junkanoo – tradycyjny karnawał z muzyką, tańcem i jaskrawymi kostiumami, który odbywa się na ulicach Nassau i innych miast.

Co ciekawe, mimo silnych historycznych i kulturowych powiązań, Stany Zjednoczone nie przyjęły tradycji Boxing Day, prawdopodobnie z powodu dążenia do odcięcia się od brytyjskich tradycji po uzyskaniu niepodległości. Choć niektórzy Amerykanie znają to święto z popkultury czy od kanadyjskich sąsiadów, nie jest ono częścią amerykańskiego kalendarza świątecznego.

Sportowe tradycje Boxing Day – od piłki nożnej po wyścigi konne

Sport stanowi nieodłączny element obchodów Boxing Day w Wielkiej Brytanii i krajach o brytyjskich wpływach kulturowych. Ta tradycja ma długą historię i jest głęboko zakorzeniona w brytyjskiej kulturze.

Piłka nożna jest prawdopodobnie najbardziej emblematycznym sportem związanym z Boxing Day. Liga angielska organizuje tego dnia pełen program meczów, często układając terminarz tak, aby drużyny grały z geograficznie bliskimi rywalami, co minimalizuje konieczność dalekich podróży dla kibiców w okresie świątecznym. Mecze Boxing Day mają szczególną atmosferę – stadiony są zazwyczaj wypełnione do ostatniego miejsca, a kibice przychodzą w świątecznych nastrojach, często ubrani w mikołajowe czapki czy inne świąteczne akcesoria.

Wyścigi konne są inną popularną rozrywką w Boxing Day. Tradycyjne spotkania wyścigowe odbywają się na hipodromach w całej Wielkiej Brytanii i Irlandii, przyciągając zarówno zagorzałych fanów sportu, jak i osoby, które traktują to jako towarzyskie wydarzenie świąteczne. Szczególnie prestiżowe są wyścigi przeszkodowe King George VI Chase na torze Kempton Park, które stanowią jeden z najważniejszych wyścigów w brytyjskim kalendarzu wyścigów skokowych.

Rugby również ma swoje miejsce w sportowych tradycjach Boxing Day, z meczami organizowanymi przez wiele klubów, szczególnie w Walii i północnej Anglii, gdzie ten sport cieszy się szczególną popularnością.

W ostatnich latach dołączyły do tej tradycji inne dyscypliny sportowe. Na przykład, liga koszykarska BBL (British Basketball League) organizuje mecze w Boxing Day, a w wielu miejscowościach odbywają się lokalne zawody pływackie na otwartych wodach znane jako ,,Boxing Day Dip”, gdzie odważni uczestnicy zanurzają się w zimnych wodach morza, jezior czy rzek, często zbierając przy tym pieniądze na cele charytatywne.

Charytatywny wymiar Boxing Day – powrót do korzeni święta

Mimo że współczesne obchody Boxing Day często koncentrują się wokół rozrywki, sportu i zakupów, wiele osób i organizacji stara się przywrócić pierwotny, charytatywny charakter tego święta. W całej Wielkiej Brytanii organizacje dobroczynne wykorzystują ten dzień do zbierania funduszy i zwracania uwagi na potrzeby najbardziej potrzebujących członków społeczeństwa.

Wiele schronisk dla bezdomnych i banków żywności organizuje specjalne akcje w Boxing Day, oferując ciepłe posiłki i schronienie potrzebującym. Wolontariusze często poświęcają swój czas, aby pomagać w tych inicjatywach, kontynuując wielowiekową tradycję dobroczynności związaną z tym dniem.

Popularne są również charytatywne wydarzenia sportowe, takie jak biegi czy wspomniane już „Boxing Day Dips”, podczas których uczestnicy zbierają pieniądze na wybraną organizację dobroczynną. Tak jak w przypadku Boxing Day Dip w Seaburn (Sunderland), gdzie co roku setki uczestników zanurza się w lodowatych wodach Morza Północnego, zbierając tysiące funtów na cele charytatywne.

W wielu społecznościach lokalnych organizowane są również zbiórki odzieży, zabawek i innych przedmiotów dla potrzebujących rodzin, nawiązując do historycznej tradycji „Christmas boxes”. Niektóre kościoły i organizacje religijne organizują specjalne nabożeństwa i zbiórki datków, podkreślając charytatywny aspekt święta św. Szczepana, który w tradycji chrześcijańskiej przypada właśnie na 26 grudnia.

Te inicjatywy pokazują, że mimo zmieniających się czasów i ewolucji tradycji, pierwotny duch Boxing Day – dzielenia się z potrzebującymi i okazywania wdzięczności – pozostaje żywy w brytyjskiej kulturze.